Siglak: laburtzapen-motarik emankorrenak

Argitaratua: Friday, 12 April 2024, 2:22 PM
EBO

Euskara Batuaren Ortotipografia (EBO) arautzeko asmoz, duela gutxi argitaratu du Euskaltzaindiak laburtzapenei (laburdurak eta siglak) buruzko araua. Lehendik ere, Irakasbilen bertan siglen erabilerari buruzko sarrerak badira, eta aurretik esandakoa errepikatu gabe, zenbait aldaketa eta berrikuntza aurkituko dituzu segidan. 

Hasteko, esan behar da laburtzapen-mota desberdinak direla laburdurak eta siglak, eta bakoitzak bere arauak eta erabilera-esparruak ditu. 

Siglak hitzak dira eta laburdurak ez

Sigla hitz berri bat da, eta gainerako hitzak bezala elkar daiteke hitz-elkarketa bidez. Era berean, siglak hitz arrunt bihur daitezke; esaterako, HIES sigla erabileraren poderioz hies hitz arrunt bilakatu da. 

Benetako laburdura, ordea, ez da existitzen ahozko hizkuntzan, ahozkoan ez baita kontuan hartzen murriztapen grafikoa, eta osorik berreraikitzen da laburduraren jatorrian dagoen hitza. Adibidez: etab. > eta abar.  

Siglak nola erabili behar dira? 
Siglaren esanahia adierazi beharra dago, beste hizkuntza bateko sigla denean euskarazko ordaina emanez eta, ahal bada, jatorrizko adierazpenarekin. Erakundeen siglak ez dira itzultzen, baina siglak ordezkatutako izendapenak itzuli ohi dira. Adibidez: PCE (Espainiako Alderdi Komunista; gaztelaniaz Partido Comunista de España).
Beste hizkuntza bateko sigla euskaraz baldin badago, euskarazkoa erabili ohi da, hala nola BEZ (balio erantsiaren zerga; gaztelaniaz IVA eta frantsesez TVA). 
Izendapen arruntei dagokienez, hizkuntza bakoitzaren arabera izendatzen direnez, euskarazko siglak erabiltzen dira dira, hala nola BEZ (balio erantsiaren zerga; gaztelaniaz IVA eta frantsesez TVA). 

Siglak letra etzanez? 

Siglak letra arruntez idazten dira normalean, nahiz eta siglak ordezkatzen duen izendapena letra etzanez idatzi beharrekoa izan. Adibidez:  'OEH (Orotariko Euskal Hiztegia)'.

Sigla letra etzanez idatziko da soilik argitalpen baten izenburuaren parte bada: IVAPeko estilo-liburua (Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea, 2009).

Letra larriak eta xeheak sigletan

Printzipioz, sigla osatzen duten letra guztiak larriz idazten dira, letraka irakurtzen direnean. Adib.: ABS (Antiblockiersystem); KPI (Kontsumoko prezioen indizea). Silabaka irakurtzen diren sigletan, luzeraren arabera. Bost letra edo gehiago dituzten sigletan, baldin eta izendapen berezien sigla badira, siglaren lehen letra larriz idatzi behar da beti, eta gainerakoak xehez idatz daitezke, hala nola Eizie/EIZIE. 

Sigla erre letraz amaitzen denean eta bost letra edo gehiago dituenean, lehen letra larriz eta gainerakoak xehez idaztea hautatzen bada, amaierako erre letra hori bikoiztu behar da. Adib.: Non dago Elkarrek argitaratutako zerrenda?

Siglak eta kasu-markak

Siglak izendapen arrunt bat edo izendapen berezi bat ordezka dezake. Izendapen bereziaren siglak izendapen osoa du, artikulua barne: EHU (*EHUa). Izendapen arruntaren sigla bada, ordea, siglak artikulurik gabeko sintagma ordezten du, eta horregatik, dagokion artikulua erantsi behar zaio, adibide baterako, BEZa.  

Normalean kasu-markak zuzenean eransten zaizkio siglari, marratxorik gabe, esaterako: AEKko ikasle eta irakasleen jaia.  

Salbuespena bi kasu hauetan:  

  1.     Testu osoa letra larriz badago. Adib.: BEZ-AREN IGOERA.
  2.     Siglaren azken letra xehea denean. Adib.: ETApm-ren desegitea.

Siglak ez dira bi lerrotan banatu behar, eta lerro-amaierako marratxoa ez da erabili behar sigla lerro batean uzteko eta siglaren kasu-marka hurrengo lerroan jartzeko.  


Gehiago jakiteko:

Euskaltzaindiaren Euskara Batuaren Ortotipografia

Show comments
  • Ainara Maya UrrozAinara Maya Urroz - Mon, 13 May 2024, 9:24 AM
    Alfontso Mujika euskaltzainak Euskara Batuaren Ortotipografiari buruzko ikastaroa eman berri du Donostiako Euskaltzaindiaren egoitzan, eta berak adierazi du ortotipografiari buruzko arau guztiak bukatu ondoren, Euskaltzaindiak asmoa duela ortotipografiari buruzko arau guztiak liburu batean biltzekoa, baita webgunean ere atal bat sortzea arauei buruzko zalantzak argitzeko. Informazio gehiago hemen: https://www.youtube.com/watch?v=40U2anf2o9k&t=367s
  • 2019anIñaki Murua - Mon, 10 Jun 2024, 11:50 AM
    GPs0CmJXoAA7AEa?format=jpg
  • Ainara Maya UrrozAinara Maya Urroz - Wed, 6 Nov 2024, 3:08 PM
    Ameriketako Estatu Batuak estatuaren sigla AEB da (eta ez *AEBak), siglak izendapen osoa ordezkatzen baitu, artikulua barne. Hala dio Euskaltzaindiaren 196. arauak. Arau horretan gogorarazten denez, kasu-markak ere modu berean hartzen ditu: «AEBko hauteskundeak» (ez *AEBetako), «Euskal diaspora AEBn» (ez *AEBetan), «AEBk Nikaragua zigortu du» (ez *AEBek). Irakur gehiago hemen: https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/7566-aebko-hauteskundeak-ez-aebetako-hauteskundeak

Beste eduki interesgarriak

Alex Mungia

Siglak (I)

Siglak hitz-multzoak dira, ordezkatzen dituzten hitzen lehen letrez osatuak. Letra larriz idazten dira, eta, oro har, punturik gabe. Siglak deklinatzen dira, eta ez siglek ordezkatzen dutena. Izen bereziak bezala deklinatzen dira; hau da, artikulurik gabe. Dena den, batzuetan, erabiliaren erabiliaz, sigla batzuk izen arrunt bilakatzen dira; hori gertatzen denean, minuskulaz idazten dira, eta artikulua hartzen dute. Oro har, marrarik gabe eta ahoskatu bezala deklinatzen dira. Siglaren azken letra R gogorra denean, ez da [r] errepikatu behar lotura egiteko. Marratxorik gabe batzen dira sigla eta deklinabide-atzizkia, salbu eta siglaren azken letra berberaz hasten denean atzizkia. Irakurlearen aukera da siglak irakurtzea edo siglak ordezkatzen duena irakurtzea.
Alex Mungia

Siglak (II)

Gogora dezagun: oro har, letra larriz eta punturik gabe idazten da sigla bat. Sigla deklinatzen da beti, eta ez siglak ordezkatzen duena, eta, deklinabide-atzizkia letra xehez idazten denez, argi geratzen da non amaitzen den sigla. Sakontzen jarraitzeko, azter dezagun zer dioen Alfontso Mujikak “Siglak irakurtzen, siglak deklinatzen” artikuluan.
Alex Mungia

Siglak (eta III)

Sigla, akronimo eta beste zenbait laburtzapenek toki berezia dute informatikaren alorrean, erruz erabiltzen dira-eta. Eta, askotan, arazoak sortzen dira siglak deklinatzean. Hori dela-eta, software-arloan kontuan hartzeko zenbait ortografia-irizpide laburbildu ditugu, gomendio gisa.
EBO

Sinboloak eta laburtzapenak desberdintzen dira

Euskaltzaindiak Euskara Batuaren Ortotipografia (EBO) arautzeko asmoz, sinboloei dagokien araua argitaratu du duela gutxi. Arau horretan, sinboloak zer diren azaltzen da, laburtzapenetatik desberdinduz. Izan ere, sinboloa ez baitator hitz batetik edo batzuetatik; sinboloak kontzeptu oso bat ordezkatzen du.