Zutabe 26 alearen aurkezpena

Hizkuntza bat ikasteko era ezberdin asko erabil dezakegu. Ohikoa klaseetara joatea bada ere, honek ez du esan nahi bakarra denik.

Hona hemen autoikasketa-esperientzia bat, 1989-90 ikasturtean IRALEk Bidebieta-la Paz euskaltegian egina. Hiru lagun izan dira partaideak, hirurak ingelesezko irakasleak, eta esperientziaren iraupena bost hilabetekoa izan da. Txandan zehar lana antolatu-komentatu-bideratzeko bilerak izan dituzte tutore batekin (hilabete eta erdiko maiztasunaz). Bukaeran, 8. mailako azterketa egin dute, eta hirurek nota onez gainditu dute.

Hona hemen ikasle hauek egindako lana atalka. Bukaeran ikasleek irakurritakoaren zerrendatxo bat erantsi diogu. Ikasle hauek eskolatan aritu dira, gelan eguneroko lana bertako ikasleekin eginez, gela horretako irakasleren tutoretzapean. Bi ikasle euskarazko klaseetara ere joan dira, beste ikaslea erabat sartu da eskolako bizitzan, bertako ordutegia osorik betez.

Istorio motzak dira irakasleak ikasgelan erabil ditzakeen input-iturririk ero­soenetakoak; horretarako ez bait da asti handirik behar.

Zer egin daiteke, beraz, ikasleek istorioa irakurri edo entzun ondoren? Era asko daude material hori aspertu gabe eta motibazioa galdu gabe baliatzeko. Interesgarri eta probetxuzko, eta aldi berean atsegin, iruditzen zaizkidan batzuk azalduko ditut. Gehienen xede nagusia hiztegiaren transferentzia da eta esaldiak pasibotik aktibora itzultzea, nahiz eta bigarren mailako helburu batzuk ere lor daitezkeen, hala nola, irudimena garatu eta hitz berriak ikastea.

lrakasle-trebatzaile askok irakas-iharduera berri interesgarri bat erabiltzen dute irakasleak "harrapatzeko", erakartzeko, beren lanaz gogoeta egitera bultzatzeko, eta gero teknika berriak erakusteko.

Irakasle askok konferen­tzietara joan, irakaskuntzako aldizkariak irakurri eta lagunekin hitz egiten du, "biharko egunean" bere ikasgelan proba ditzakeen ideia berriak izate­ko, hain zuzen. Bai irakasle hauen eta bai trebatzaileen motibazioa oso ulergarria da eta ezin da inola ere gaitzetsi. Badu, ordea, desabantaila bat ideia "berri"en etengabeko bilaketa eta erakusketa honek. "Berria" automa­tikoki "ona" bihurtzea da arriskua, eta "lehenago" ikusia edo entzuna den guztiaren aurrean nolabaiteko aspertu-jarrera hartzea. Hizkuntz irakas­kuntz mailako "kontsumismo" hau umorez deskribatua izan da beste leku batean (de la Motte 1985). Ekintzaz ekintza saltoka ibiltzeko joera hutsal samar hau ekiditeko bide bat azpimarratu nahi nuke nik.

Istorio laburrak eta dramatizazio-teknikak nola erabiltzen dituzten azaltzen dute Luis Fernandez eta Ana Coll-ek, ikasleak beren gidoiak idaztera eta gelan antzeztera bultzatzeko betiere.

Antzinatik aitortu zaio programari garrantzi berezia irakasleen prestakun­tzan. Eta halaxe behar du gaur ere, edukia baita prestakuntzaren mamia, osagai funtsezkoenetarikoa. Baina garrantzizkoa da, era berean, input edo edukiak lantzeko aukeran dauzkagun moduak ahalik eta ondo­en ezagutu eta noiz edo noiz berauekin aprobak egitea. Hain zuzen ere, ZUTABEk horretarako bidea eman nahi du oraingo hau bezalako minte­gien bidez.

"Adierak azaltzen" deritzanekoan, izaki bizidunak eta objektuak izendatzen dituzten hitzen adierak azaltzeko bideak izan genituen aztergai; baita berauek erabiltzeko irizpideak ere. Eta gogoratuko duzunez, hitz solte edo testuingurugabekoen esparrura mugatu genuen geure lana.

Oraingoan, aldiz, hartan ez bezala, testua dugu abiapuntu eta euskarri; beroni behar bezala erreparatuz gero, bertatik hainbat eta hainbat adiera ondoriozta bait daiteke azalpenetan ibili beharrean. lkasleak, halere, testuen aurrean berekasa eroso ibili eta berauei behar bezala aurre egiteko, eragiketa hori ongi burutzen ikasi behar du. Mindegi honek, hain zuzen, ikasbideen esparrura hurbildu nahi gaitu.

Euskararen aditza ikasteko metodologia berri baterako zenbait ardatzen lanketa proposatzen da artikuluxka honetan. Hizkuntzaren fenomenolo­giaren baitatik abiatuta, umeen hizkuntz jabekuntzatik bereziki, ikasproze­suen abstrakzio praktikoak atera daitezke.

Aditz-sistemaren ardatzak aktanteak eta aspektu-denbora dira, gehi umeak epe luzera bereganatzen duen oinarri lexikoa. Elementu hauen ikasprozesua mailakakoa da, eta ez zaio erraza egiten umeari, ezta ere bigarren hizkuntza ikasten ari denari. Forma asko logikaz ikasten ditu umeak, zuzen zein oker, eta logikarik gabeko, edota logika narratseko formak, pixkanaka-pixkanaka ikasi eta bere sisteman barneratzen ditu.

Ortoepia fonemen ahoskera zuzena erabakitzen duen zientzia da (1); hau da, hizkuntza baten ahozko kodeaz arduratzen den zientzia dugu. Eta hementxe dago gakoa: euskara batuaren idatzizko kodeak, idazkerak, ale­gia, ez digu nola ahoskatu behar dugun adierazten.

"Hizkuntza komunikat­zeko da eta gehienbat ahoz komunikatzen gara. Horregatik, ba, euskara biziak iraungo badu, ahozkoa eta literaturazkoa, biak dira beharrezko bata bestearen osagarri" (2). "Ezer baino lehenago hau gogorarazi behar: hiz­kuntza berez eta funtsean ahozko kodigo bat denez gero, euskara batuaren proiektuak ere ezinbestean eman behar dituela ahozkuntz arauak; edota, fonología batua proposatu behar duela. Alegia, batuan mintzatzeko kode bat".

Labur-labur metodoaren inguruko zehaztasunak eman: izenburua; argi­taratu zen urtea; metodoaren osagaiak (zenbait liburu, zinta, beste balia­bide osagarri ... ). Esperantoa Ikasgai da metodoaren izenburua. 1990eko abenduan argitara­tu zen. Osagairik ez duen metodoa da, bakar nahiz irakaslearen laguntzaz erabil daitekeena.

Euskara irakasteko metodogintzan eginiko bidea islatu nahi dugu hemen; euskararen irakaskuntzan ezer onik egin bada, besteak beste, tresna hauei esker izan baita. Oraingo artikulua bilduma honetako bigarrena dugu.

Euskalgintzan, psikolinguistika gai arrotza zen duela hamabost urte. Geneva aldera abiatu nintzenean, elebitasunaz kezkatzen nintzen. Suitza, eta bereziki, Geneva, lurralde-hizkuntzanitza izanik, han espero nuen aurki­tzea gure elebitasunarentzat azterbidea.

Egia esan, ez nuen elebitasunaz lan sakonegirik aurkitu. Aldiz, Piaget-en inguruko Psikolinguistika Eskola ospetsuarekin egin nuen topo. Bertan Sinclair, Ferreiro, Bronckart eta bes­teek garatutako ikerbideetatik euskararen jabekuntza aztertzeko aukera interesgarria eskaintzen zitzaidan, eta bide horri heldu nion.

Lau urteko lanaren ondoan, 1983an aurkeztu eta defendatu nuen tesia, "La compréhension des structures a fonction casuelle en Basque", Genevako Unibertsitatean. Emaitzen zabalkundeari begira, J.P. Bronckart zuzenda­riarekin, 1982an, tesiaren atal batean oinarrituz, esaldi iragankorren uler­menean hain zuzen, argitaratu nuen lan bat aldizkari espezialdu batean'. Beste atal bat, berriz, egitura iragangaitzak oraingoan, II Euskal Mundu Biltzarrean aurkeztu nuen.

Parasinsinpara... sinparasinpara...

"Zenbat eta gehiago hobe" eta "Zenbat eta lehenago hasi hizkuntza bat ikasten orduan eta errazago". Horra herriaren usteak, gurasoek beren umeentzat eskolako hizkuntz eredua aukeratzerakoan eragina izango dutenak. Eta eskolako ihardunarekin topo egin dezakete, ez bait dira beti bere osoan beteko definizio zehatzak.