Zutabe 22 alearen azalpena

Hemen laburbildutako Jan hau (1) bi zatitan banatu da: oinarri teorikoak eta ikerketa enpirikoak. Lehen zatiaren hasieran ikuspegi multidisziplinarraren eta interdisziplinarraren beharra azaldu eta defendatzen da, eta ikuspegi psikosoziolinguistikoa egokitzearen premia azpimarratzen hizkuntza oro har ikertzen duten lanetan eta bigarren hizkuntzaren eskurapenaz dihardutenetan bereziki. Gero, hizkuntzaren lorpena analizatzen dugu, ikuspegi desberdinetatik analizatu ere, bigarren hizkuntzen eskurapenaren azalpenari buruzko teoria eta ereduei heldu aurretik.

Ezetz ezkondu! izenburutzat daraman karta-joko honetan euskararen aberasgarri diren esaera zaharrak ageri zaizkigu. Gaur egun ere, Euskal Herrian zehar esaera zahar hauek gordetzen dlira,nahiz eta gero eta gutxiago erabili. Euskaltegietan ere askotan bazterrean uzten ditugu; beraz, joko honen helburua esaera zaharrak era erraz eta atseginean landu eta ezagutzea izango da.

Hizkuntza arrotzen irakaskuntzan euskara sartzeko pausutxo bat? Talderen batean euskaraz ez dakienen bat dagoenean, denek erdarara jotzen dute. Gutxiengoarekiko errespetu horrek, miresgarri iruditzen zaidanak, baditu bere ondorioak euskararen erabileran, eta horretaz arduratuko gara artikulu honetan, bereziki hizkuntza arrotzen (frantsesa, ingelesa eta alemana) irakaskuntzan.

Euskaraz, beste edozein hizkuntzatan bezala, hiztunek sarri askotan ekonomia bilatzen dute, hots, mintzatzerakoan ahal duten lan gutxiena egiten saiatzen dlira beren komunikazio helburuak betetzeko. Honen ondorioetako bat, beste aunitzen artean, hemen sakondu nahi dugun aditz laguntzailearen ezabaketa dugu. Ezabatze hau erabat naturalki gertatzen da jaiotzetik hizkuntza ikasi duten hiztunengan, baina oso korapilotsu eta arazoduna izaten da euskara bigarren mintzaira dutenentzat.

Hau zoriona! Hau da zientziaren miraria! Hauuu... iraultza! Gure Unaitxok hitz egiten bere gisa ikasteko punta-puntako metodoa. Hemendik aurrera buruhausterik ez, lanetik etxeratutakoan etxeko lanak bakean egiten utziko digu eta. Egunero, pixka batean bederen, egunkaria irakurri, telebista ikusi edota musika entzuteko aukera. Pentsatu ere ez genuen egingo! Ametsak egia bihurtu! Deabru koxkor horrekin bakealdi ederra. Galderarik ez. Metodoak zalantza guztiei erantzungo baitie eta gure mutikoaren jakinmina erabat aseko du.

Iragan Uztailaren 20ko «Eguna»ko artikuluak («AEK kontrola eta borroka, autonomiaren eta profesionaltasunaren kontra») gogoetarako gaia eskaini dit, eta, batetik, artikulu horri darion aideak eta, bestetik, euskararen irakaskuntzan dudan eskarmentuak horretaraturik, ondoren dihoazkizue zenbait kontsiderazio eta proposamen euskal kulturaren onerako direlakoan; bereziki, euskara irakasleoi zuzenduak, erantzunaren zain geratzen naizela.

Lan honek (bi artikulutatik lehenengokoa) «Planteamendu Komunikatiboa»k oinarrian dituen ideia teorikoagoetatik batzuk aztertzen ditu. Adibidez, «hizkuntzako erabilera» eta baita «esangura» ere irakatsi behar genituzkeelako ustea, eta halaber, «trebetasunak» zein «estrategiak» irakastean beharrezko diren zenbait jarrera. Bigarren artikulu bat planteamenduaren alderdi pedagogiko batzuei buruzkoa izango da, «programa semantikoaren» ideiari buruz batez ere, eta orobat, materialei eta metodologiari dagokienez, «benetakotasunaren» auziaz.

Artikulu bietan zera argudiatzen da: arazo hauen ikuspegi komunikatiboan nahaste izugarria dagoela. Bereziki azpimarratzekoa zera dugu: planteamendu komunikatiboak, dela hizkuntz ikasleek beren ama-hizkuntzatik ekar ditzaketen ezagutza eta trebetasunen aldetik, dela beraien munduarekiko esperientzia kontuan hartzeko unean, huts egiten dutela.

Azkenengo hamabost urteotan hizkuntz ikaskuntza eta hizkuntz irakaskuntzari buruzko ideiak neurri handi batean aldatuz joan dira.Hizkuntz pedagogian oso eragin handia izan dute nola ikasten den eta ikasleak nola ikasten duen ezagutzari buruzko aurreramenduek. Eragin hau hezkuntzako berrikuntza etenbakoetan (metodologian, ikas-materialetan eta irakas-tekniketan) isladatzen da.

Zertarako dira hizkuntzak? galdera norbaitek egiten badit, hasiera batean eta ikasitakoaren bapatekotasunaz baliatuz, betiko lelo akademikoa izango da ene erantzuna. Baina galdera hori gure barruko bigarren espazio, solairu edo biltegira bidaltzen badugu, non dagoen inork ez dakien leku mugatzaile eta majiko horretara, beharbada, ez derrigorrez, erantzun ezberdina letorkiguke

Lantxo honen bidez dramatizazioaz baliatzea gomendatzen dizuet. Baina dramatizazio-mota hau, John McRae-k bere «Using drama in the classroom»* liburuan dioen bezala, rol-jokoaren, simulazioaren edo inprobisazioaren erabilera arrunta baino gehiago da. Berak dioenez, aipatu teknika horiek, batetik, irakaslearen asmamenaren menpe daude neurri handi batean eta ikaslearen partaidetza aktiboari eusten jakin behar da eta, bestetik, ariketa horiek sarritan mugatuak izaten dira. Aitortzen die, hala ere, hizkuntza landu edo sendotzeko duten balioa, baina ariketa horien prestaketa eta azalpenean ematen den denbora gehiegi dela iruditzen zaio ateratzen zaion probetxurako.

Bigarren Euskal Mundu Biltzarrean, «Ahozko gaitasunerako elkarrizketa »ren berri eman genuen komunikazio batean. Berriz ere gai berari heldu diogu, baina oraingoan artikulu landu, zabal eta argiagoan.

Hizkuntz irakaskuntzan aritzen garenok ondo dakigu azkenaldi honetan biziki piztu dela ahozko hizkuntzarekiko interesa, eta ahozko hizkuntzak duen garrantzia gehiago goraipatu da hizkuntzaren erregelen ezagutza baino. Izan ere, oraindik ere, hizkuntzaren arloan jende askoren beharrik nagusiena irakurtzeko gaitasuna da, zientzilari askorena, esate baterako; baina gehienek hizkuntza benetan hitz egiteko behar eta nahi dute, hau da, bera erabiliz, komunikatzeko gauza izatea. Ikasten ari diren edo ikasi duten hizkuntzan, solasean egokiro egoteko gauza izatea.

Gauza jakina da elebitasuna era bat baino gehiagotan interpreta daitekeela, eta makinatxo bat definiziorekin egin dezakegula topo baten hila hasiz gero. Aipa dezagun eman izan diren definizio artean M. Siguan-ek eta W. Mackeyk eskainitakoa:

«jaiotizkuntzaren jabe izateaz gain, beste hizkuntza batean ere antzeko gaitasun linguistikoa izan eta batean zein bestean, edozein egoeratan, eginkortasun berdintsuaz baliatzeko kapaz den pertsona har daiteke elebiduntzat» (Siguán eta Mackey, 1986,17.or. ).

Errazegi izaten dugu gizakiok mundua gurekin hasia den ustea. Glotodidaktikaren arloan ere gerta dakiguke horrelakorik. Eskerrak noizean behin honako edo halako gertaerak edo lagunak usteak arrastoan sartzen laguntzen digun. Ez dira argitara zaharrak bederatzi liburutan Koldo Mitxelenaren Euskal idazlan guztiak*. Horietako bigarrenean eta hirugarrenean Mitxelenak Egan aldizkarian 1954tik 1967ra bitartean egindako liburuen aipuak, aurkezpenak eta kritikak biltzen dira (baita 1972an Zeruko Argian Txepetxen El estado actual del vascuence en la provincia de Navarra liburuari egindakoak ere).