Hizpide 53 alearen azalpena

Lan honen bidez 1956tik 1986ra bitartean hogeita hamar urtez helduen euskararen irakaskuntzan erabilitako metodoen bilakaera aztertzen da. Bilakaeraren ikerketa honetan, metodo berrietan, Europatik izandako eraginak eta metodoen arteko elkarren eragina ere jorratu izan dira batez ere. Hori guztia ezin uler zitekeen urte horietan Euskal Herrian izandako egoera sozial eta politikoa kontuan hartu barik. Izan ere, urte horietan sortutako kontzientziazio-prozesu baten bidez 70eko hamarkadaz geroztik, inoiz ez bezala, heldu askok euskara ikasteari edota alfabetatzeari ekin zioten, eta, egoera berri horrek azalduko lituzke, besteak beste, metodo zaharrei egindako kritikak, metodo berrien ekoizpena eta, oro har, metodo guztien gabeziak. Lan honek 2003an EHUn irakurritako doktore-tesian du oinarri: “30 urte euskal kulturan (1956-1986): Euskalduntzea eta Alfabetatzea”.

Hizkuntz ikasle hobeak dira emakumezkoak gizonezkoak baino? Modu berean ikasten al dute bigarren hizkuntza? Nahikoa uste hedatua da emakumezkoak gizonezkoak baino trebeagoak direla hizkuntz kontuetan.

Baina, nahiz eta uste horri eusten dioten azterlanak ugari izan, ez dago aho bateko adostasunik gaia ikertu duten adituen artean. Badago ikerketa-norabide bat, gero eta gora handiagokoa, gizonezkoen eta emakumezkoen arteko hizkuntz aldeak zio kultural eta sozialen ondorio direla dioena. Era berean, badira hainbat eta hainbat ikertzaile gizonezkoek eta emakumezkoek era desberdinetan ikasten dutela diotenak. Gai horiexek jorratuko ditugu artikulu honetan.

Hizkuntz irakasle moduan esaten badut “ikasleari tenperatura afektibo eta emozionala hartu behar zaiola eskolako hiru alditan: hasieran, indarrak neurtzeko. Eskolan zehar, planteatutako jardueraren egokitasuna ikusteko. Eta bukaeran, haren asebetetze-maila neurtzeko”, baten batek pentsatuko du gaia ez dela hizkuntz irakaskuntza, medikuntza baizik. Bakarren batek, ordea, berehala igarriko dio artikuluaren mamiari: nortasunaren eragina hizkuntz irakaskuntza-ikaskuntzan. Eta, agian, askok eta askok pentsatuko dute: “horra hor non datorren beste asmazio berri bat irakasleon lana katramilatzera”. Nortasunaren ezaugarriak batzuentzat pisuzko aldagai psikosozialak dira. Beste batzuentzat, berriz, eremu lausoa baizik ez dira, eta, ikerketa frankoren premian daude oraindik ere aintzat hartzeko.

Hiru erreferentzia nagusi ditugula dihardugu euskaltegi-kurrikuluak lantzen. Oinarria: HEOK dokumentua (HEOK: Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua). Printzipio bateratzailea: ekintza (eginkizun) komunikatiboa. Eta gidaria: Jean-Paul Bronckarten Activité langagière, textes et discours liburua.

Azken batean, zerbait egitea da hitz egitea: norbaitekin hizketan (elkarrizketan) jardutea, norbaiti zerbait esatea, hitzaldi bat ematea, gutun bat idaztea, ohar bat idaztea… Horiek dira ekintza komunikatiboak, eta testutan (ahozkotan nahiz idatzitan) hezurmamitzen dira.

Testuaren eraketa aztertuz, diskurtso-tipoak azaldu genituen aurreko alean, HIZPIDE 52.ean, Bronckarten lana abiapuntu hartuta. Ildo beretik, testu -motak landuko ditugu hemen, berriro ere Bronckart abiapuntu. Baina, oraingo honetan, bereizketa bat kontuan hartuta. Izan ere, testu-motak (eta, aldeak alde, diskurtso-tipoak), testu-antolaketaren elementu (sekuentzia) ez ezik, hizkuntz ekintza ere badira.

Horrela, gauzak argixeago gera daitezke, kurrikuluaren lau osagai nagusiak (helburuak, edukiak, metodologia eta ikaslearen ebaluazioa) zehazte eta biltze aldera.

Irakasle-sen hutsari jarraikiz, gauza agerikoa da probetxuzkoagoa dela ikas-prozesuari begira ikasgelako giro adeitsua eta mehatxurik gabea tentsioak eta antsietateak jotako giroa baino. Hainbat eta hainbat ikasle helduk larderia senti dezakete hizkuntza ikastean. Eta egon litezke horretarako zenbait arrazoi. Ikasgelako dinamika funtsezkoa da horretan guztian eta irakaslearen jokabidea ere zer esanik ez. Artikulugileak antsietatea sor dezaketen hainbat alderdiri erreparatu eta horiek saihesteko hainbat iradokizun ere eskainiko ditu.

Artikulu honetan, gure xedea da gramatika irakasteko modu partikular bati arreta eskaintzea. Prozesu bidezko irakaskuntza du izena. Irakasteko modu hori zertan den ikustearekin batera, teoriaren eta aurkikuntza enpirikoen aldetik aintzakotzat hartzeko arrazoiak aztertuko ditugu. Eta kontuan ere hartuko dugu ikasgelan nola erabil daitekeen. Prozesu bidez irakasteak gramatikako azalpenak eta ulertze-jardunak ditu barne. Horien helburua da H2ren ikasleek inputa prozesatzeko ohi duten moduari eragitea eta mezuaren eta formaren arteko lotura zuzenak eginaraztea. Prozesu bidezko irakaskuntza gramatika irakasteko modu bat da ikaslea Inputetik Outputera eramaten duena eta ikasle hori arretagune hartzen duena gramatikaren ohiko irakaste tradizionalak baino askozaz gehiago.

David Nunan TESOLeko lehendakaria da. Hizkuntzalaritza Aplikatuko irakaslea eta Hong Kong-eko Unibertsitateko English Centre delakoaren zuzendaria. Bigarren hizkuntzaren curriculumari, ikasgelara zuzendutako ikerketari eta atazatan oinarritutako ikaskuntzari buruz berrogeita hamarretik gora liburu eta artikulu idatzi ditu. Cambridge University Press-ek oraintsu argitaratu dizkion lanen artean hauexek ditugu: (Kathleen M. Bailey-rekin batera) Voices from the Language Classroom; Qualitative Research in Second Language Education; eta (Clarice Lamb-ekin batera) The Self-Directed Teacher. Nunan-en lau mailako ATLAS-Learning- Centered Communication Heinle & Heinle / International Thomson Publishing-ek argitaratu zuen, eta bere hiru mailako Listen In serieak International Thomson Publishing argitaletxeak.

Jatorrizko edizioaren arduradunaren oharra: Idazlearen eskutik orri inprimatura hitzak egiten duen bidea batzuetan gorabeheratsua eta ustekabekoa izaten da, bere bira eta bihurguneekin. Horixe da 1996ko TESOLeko Konbentzioan izandako Eztabaida Handi honen kasua. Aurkeztutako ideiak aberatsak, gogoetara bultzatzen dutenak eta, denborari dagokionez, oraindik egokiak dira. Garrantzitsua da ahalik eta gehienei helaraztea, eta oso pozik gaude lehen aldiz hemen inprimatuta azaltzen direlako. Eztabaidan, bost partaideok talde bateko kideak ginen eta txandaka hitz egin genuen, aurrez prestatutako txostenetan oinarrituz nagusiki. Hizlari bakoitzaren hitzak ekitaldi bakar baten agiriaren zati independente gisa aurkezten dira.