«Zer egiteko du gaztelerak euskara-klaseetan?» ZUTABEk, arazo honi heldu nahian, hainbat iritzi bildu ditu orrialdeotan. Gure esker ona parte hartu duten guztiei.

Artikulu hau hiztegi aktibo eta pasiboaren kontzeptuak aztertzera dakar eta ikasgelan irakasleak jarraitu ahal izango duen jardunbidea eskaintzera. Jardunbide horren bidez hiztegi aktibo eta pasiboaren arteko proportzioa eta hiztegi-mota hauetako bakoitzaren tamaina jakin ahal izango ditugu. Behin neurketa hauek egindakoan, kapaz izango da irakaslea ikasle bakoitzari hiztegia aberasteko egokiena zaion planketa taxutzeko.

Aski ezagunak dira fosilizazioaren eta aurrerapenik ezaren fenomenoak hizkuntzen ikaskuntzan, Une jakin batera iritsita, badirudi ikasleak ez duela batere aurrerapenik egiten; edota, eginda ere, hau oso motela da. Zergatik hori? Zein da arrazoia? Bada errudunik? Eta, izatekotan, zeini egotzi errua: ikasleari, erabilitako metodologiari ala biei?

Asko harritu egingo ditu itzulpena balio-berritzeaz hitz egiteak; izan ere, hizkuntz didaktikako jarrera berriek ia erabat baztertu baitute itzulpena. Artikulu honen helburua hauxe da: hizkuntzen irakaskuntza komunikatiboan testuen itzulpena balioberritzeko arrazoiak azaltzea, bai ama-hizkuntza bai bigarren hizkuntza hobetzeko (1) ariketa gisa, eta horrekin zer lortu nahi den adieraztea. Lehenengo, itzulpenaz eta hizkuntzen didaktikaz mintzatzean, hauen arteko desberdintasun batzuk, kontuan hartu beharrekoak, azalduko ditugu.

Irakaskuntza joerak aldatu ahalean, horiei jarraitu ala, jaramonik egin gabe, geureari eutsi? Hona hemen norberak hartu behar duen oinarrizko erabaki horietakoa. Walter Lockhart (artikulu honen egileetako bat) berrogeita hamargarren urteetan hasi zen hizkuntz irakasle-lanetan. Prestaketa audiolinguala jaso zuen. Egun, hogeita hamar urteren joanean, makina bat hizkuntz ikasbide ikusia da: audiolinguala, kognitiboa, zuzena, funtzional-nozionala, THI (taldeko hizkuntz ikaskuntza), bide isila, sugestopedia eta orain hurbilbide naturala (natural approach).

Liluragarria, bai, argirik eza zenbaitetan. Baita buruhauste eta arazobide beste askotan. Ezbeharren sorburu ere bai noiznahi. Aho biko ezpata, beraz.

Fonologiaren aldetik euskarak daukan gauza interesgarrienetako bat azentu tonala edo doinu-azentua da. Doinu-azentua ez da euskaran ematen den azentu-mota bakarra; badira beste azentuazio-sistemak.Hala ere, hizkuntzalaritzaren ikuspegitik bereziki interesgarria den doinu-azentua oso hedatua omen zen Euskal Herrian orain arte. Bizkai-Gipuzkoeran zehar erabiltzen zen, guttienez. Gaur egun, ordea, leku askotan azentuazio-sistema hau galdu egin da edo galduz doa. Herri anitzetan, zaharrek tonuaren bidez egiten dituzten bereizkuntzak (adibidez, singular eta pluralaren artean) gazteentzat xehetasun ulergaitzak dira ñabardurak. Edo gazteak ez dira konturatzen zaharrek tonua erabiltzen dutenik esanahiak bereizteko.

Zer esanik ez, nik ez dut ezagutzen doinu-sistema menperatzen duen euskaldunberririk. Euskaldunberri gehienek ez dakite jakin ere euskaraz (edo zenbait euskalkitan) halako doinu-aldaketek esanahi semantikorik dutenik.

«Oraingo ikasle hauekez datoz motibatuta euskaltegira». Hauxe da, zenbait ikaslek euskara ikastean batzuetan agertzen duen zabarkeria dela medio, irakasle bati baino gehiagori entzun izan dioguna.

Esaldi hori, ordea, ez da egiazkoa, euskara ikasterajoaten dena zerbaitek bultzaturikjoaten bait da. Esan nahi bait da, hortaz, ikasgelara sartzerainoko motibazioa behintzat baduela. Izan liteke, alabaina, ikasle horien motibazioaren intentsitateak, eta baitajiteak ere, hizkuntzaren lorpen/ ikaskuntzaren aurka zein alde eragitea. R. Titone-ren iritziz, nortasuna hitzezko portaeren oinarrizko osagai bat da, hizkuntzak ikastearen nolakoaz ari den edozein teoriatan kontuan hartu beharrekoa beti. Halaber, «ikaslearen nortasuna, pentsakera kognoszitiboak eta blokaia psikologikoak guztiz aintzakotzat hartu beharrekoak dira, irakaskuntza ikaslearengan ardaztu nahi badugu» (Bergara 1988).

Hauek honela eta gaiak merezi duelakoan, oraingoan han-hemenka bilduak eskarmentu apurraren bahetik iragazi, taxutu eta orrialde hauetatik eskaintzeari ekin diogu. Euskara-ikasleen motibazioa aipatuz hasi dugu pasartea. Badago, alabaina, arestian esan bezala, hizkuntza baten lorpen/ ikaskuntzan eragina izan dezakeen aldagai gehiagorik. Ikus ditzagun, bada, horiek ere.