Hizkuntz irakasleen trebakuntzan, trebatze-saioetan prozedura-aukerei buruzko oso ardura gutxi dagoela erakutsi zuen inkesta txiki batek. Artiku­lu hau, baita autorea orain lantzen ari den bi liburuak ere, trebaketariei informazioa transmititzeko metodo ezberdinei buruz trebatzaileen kon­tzientzia areagotzen saiatzen da.

Hau, batez ere, esperientziazko ikas­kuntzarako marko berri baten eskema emanez egiten da hemen, transmi­sio-eredu hutsak baino denbora gutxiago eta giza baliabide gutxiago eskatzen duena. "Loop-input" deituriko eredu berriak, trebatze-saioen edu­kia saio hauen prozesuan isladatzea inplikatzen du. "Loop-input" delakoa­ren bi adibide labur ematen zaizkigu, eta beste bat luzeagoa ondoren.

Hizkuntzen irakaskuntzan, eta bereziki euskararenean, irakasleok makina bat bider aipatu, azaldu, aztertu, eztabaidatu, lardaskatu, goraipatu, madarikatu ... izan dugu zenbait gai nagusi: mailaketa, edukiak, metodologia, hizkuntz gaitasunak, ikus-entzunezko baliabideak, ebaluaketa ... eta abar luze bat. Hala ere, zerrenda aberats honetan apenas agertzen zaigun aztergai gisa eguneroko klasean berebiziko garrantzia duen gai bat: taldea.

Talde batek bere jaiotza, bizitza eta heriotza du, guztiok bezelaxe (oker ez banago); baita bere nortasun eta ezaugarriak ere. Taldearen izakera ez da aldez aurretik sorturik dagoen zerbait, irakasleari eskuetara heltzen zaion errealitate osatu, tinko eta mugiezina; ezta pentsatu ere. Talde baten nortasuna "zero"tik hasten da, eta makina bat eragileren ondorioz (taldekideak, irakaslea, ingurunea, e.a.) nola edo hala gorpuzten den zerbait dugu.

Ondorengo lerroetan hizkuntz irakaskuntzan taldeak izan dezakeen eragina aipatzen eta aztertzen ahaleginduko gara eta, aldi berean, gogorazten irakasleok dugun erantzukizuna eta gaitasuna talde-dinamizatzaile garen neurrian.

Denbora joan, denbora etorri, baina oroitzapenak gogoan bizi. Banekien, bai, San Donatora joan nintzeneko komeriak ez nituela erraz ahaztuko. Hala uste eta halaxe gertatu. Bapo gosalduta, goizeko hozgiroaz baliatu nahian, eguna argitu zuenerako mendirako bidean geunden. Pittinka-pittinka, geratu gabe ia, San Donato mendiaren inguruetara iritsi ginen. Ondoren, aldapari ekin genion, gora eta gora. Baita hamaika oztopo gainditu ostean, mendiari gaina hartu ere.

«Oraingo ikasle hauekez datoz motibatuta euskaltegira». Hauxe da, zenbait ikaslek euskara ikastean batzuetan agertzen duen zabarkeria dela medio, irakasle bati baino gehiagori entzun izan dioguna.

Esaldi hori, ordea, ez da egiazkoa, euskara ikasterajoaten dena zerbaitek bultzaturikjoaten bait da. Esan nahi bait da, hortaz, ikasgelara sartzerainoko motibazioa behintzat baduela. Izan liteke, alabaina, ikasle horien motibazioaren intentsitateak, eta baitajiteak ere, hizkuntzaren lorpen/ ikaskuntzaren aurka zein alde eragitea. R. Titone-ren iritziz, nortasuna hitzezko portaeren oinarrizko osagai bat da, hizkuntzak ikastearen nolakoaz ari den edozein teoriatan kontuan hartu beharrekoa beti. Halaber, «ikaslearen nortasuna, pentsakera kognoszitiboak eta blokaia psikologikoak guztiz aintzakotzat hartu beharrekoak dira, irakaskuntza ikaslearengan ardaztu nahi badugu» (Bergara 1988).

Hauek honela eta gaiak merezi duelakoan, oraingoan han-hemenka bilduak eskarmentu apurraren bahetik iragazi, taxutu eta orrialde hauetatik eskaintzeari ekin diogu. Euskara-ikasleen motibazioa aipatuz hasi dugu pasartea. Badago, alabaina, arestian esan bezala, hizkuntza baten lorpen/ ikaskuntzan eragina izan dezakeen aldagai gehiagorik. Ikus ditzagun, bada, horiek ere.

Ikaslearen nortasuna, pentsaera kognoszitiboak eta blokaia psikologikoak guztiz aintzakotzat hartu beharrekoak dira, irakaskuntza ikaslearengan ardaztu nahi badugu.

Denak ados daude printzipio honetan: «irakaskuntzaren helburua ikaskuntza da, edo ikaskuntza erraztea». Horretarako behar-beharrezkoa da irakaskuntz printzipioak ikaskuntzaren azterketatik, hats, ikaskuntzaren teoriatik, ateratzea.

Hau ahaztuz gero, hezkuntzaren helburua irakaskuntza izaten da eta ez ikaskuntza. Hezitzaile arori egiten zaio zail gai berriak ikaslearen ikuspuntutik ikustea. Gaia hain ezaguna izango du askatan irakasleak, ezen ikasleari sartuko zaizkian zailtasunak aurreikustea ez bait zaio erraza gertatuko. Irakaskuntza eta ikaskuntzaren arteka bereizketa argi eta garbi ikusi behar du beti irakasleak, eta ikasleek ikasten duten ala ez izango da etengabe bere buruari egingo dian galdera.

Gure tradizioan hezkuntza informazioaren transmisio-prozesu bezala ulertzeko joera izan dugu, eta ikaskuntza informazio hori ia adimen mailan bakarrik jaso eta gordetzeko prozesu bezala hartzekoa.

Prozesu horren ezaugarririk gehienak intelektualtasunaren alorrekoak ziren. Horren azpian dagoen ustea zera da: ikaskuntza funtsean ikaslearengandik at dagoen prozesua dela, eta ikasleak ikasten duena berarengandik kanpo dauden indar batzuren ondorioa funtsean (irakaslearen gaitasuna, irakaskuntzarako materialen eta disziplina-sistemaren kalitatea).

Knowles-en eredu andragogikoaren lehenengo printzipioa hau da: heldua ikasteko gai da. Artikulu honetan gaitasun honen bilakaera eta ikaskuntzaren aurrean helduak duen ahalmena aztertzen dira. Badira puntu honetan elkarren aurkako aburuak, artikuluan zehar lotu nahi ditugunak.