Charles Robert Darwinek, jakintza unibertsaleko izen handienetakoak, 1859an espezien eboluzioaren teoria entzutetsua azaldu zuen, eta, besteren artean, hau esan zuen: “Ingurura moldatzeko gaitasun handienak dituzten espeziek baino ez dute aurrera egiten”. Egungo zientzialariek ere, ñabardurak ñabardura, Ingalaterrako ikerlariaren teoriak indarrean segitzen duela baieztatzen dute.

XXI. mendera etorrita, ugari dira teknologia berriek gure esku jarri dituzten baliabideak: aparatu elektroniko adimentsuak, zernahirako aplikazioak… Irakaskuntzaren eremuan WhatsApp-ak presentzia nabaria du ikasgeletan; gero eta gehiago dira eskola barruan mezuak bidaltzen dituzten ikasle eta irakasleak. Hala, Ulibarri Euskaltegiak aplikazio arrakastatsu horrekin esperimentatu egin du, eskolako dinamikan txertatu ala erauzi aztertzeko.

Ondorengo lerroetan egiaztatu ahalko duzunez, ez dago zalantzarik, irakaskuntzak ere men egin behar dio espezien eboluzioari buruzko adituari: ingurura moldatu aurrera egiteko. Jarraian duzun artikuluak 2014an euskaltegiko hainbat ikaslerekin WhatsApparen erabileraren inguruan izandako esperientzia aberasgarriak laburbiltzen ditu.

Facebook gizarte-sareetako enpresa erraldoiak 2012an Instagram erosi zuenean, modako gizarte-sareen gailur-gailurrean kokatu zuen. 2010eko urriaren 6an Apple App Store-n merkaturatu zenetik, berebiziko hazkundea izan du: beste plataforma batzuetara jauzita (Android eta Windows Phone) sendotu zen, eta 300 milioi erabiltzaile aktibo lortu ditu 2014aren bukaerarako (Systrom, 2014).100 milioi erabiltzaile aktibo lortu zituen 2013aren hasierarako Baina, bere inpaktu soziala gorabehera, Instagram oso tresna interesgarria da hizkuntzen ikasgelan erabiltzeko, irudia eta testua konbinatzen

baititu eta gizarte-sare baten ahalmen guztia gehitzen baitu ikasgelara, bere komunikazio- eta interakzio-aukera guztiekin. Horixe da artikulu honen xedea: tresna hori hizkuntzen ikasgelara nola eraman dezakegun erakustea, espainiera atzerriko hizkuntza gisa (Español como Lengua Extranjera = ELE) irakasteko bi esperientzia praktikotatik abiatuta.

2004. urtean hasi zen lehen urratsak egiten web 2.0 deitu zitzaion hura. Artean ez baziren ere gero izango zirena, data horretatik aurrera agertu ziren gure bizitzan Wikipedia, Facebook, Twitter, YouTube eta abar, eta matxinada bat etorri zen haiekin batera, web 2.0ren iraultza deituko zitzaiona, zeinak gizartearen beraren zinezko aldaketa ekarriko baitzuen, Interneten kontzeptua bera azpikoz gora jartzeaz gain: informatzeko eta informatuak egoteko modu berriak; harremanak izateko era berriak; erosketak egiteko era berriak; erabakiak hartzeko modu berriak; ikasteko era berriak eta irakasteko era berriak…

Web 2.0 edo web soziala deituak harreman horizontalak ezartzen ditu erabiltzaileen artean, edukien ekoizle eta kontsumitzaile baitira aldi berean; sarea etengabeko elkarrizketa bilakatzen da, eta, hala, gizarte-sareek eta berorien gero eta indar handiagoak berdinen arteko trukeak erraztuko dituzte.

Mugikor bidezko ikaskuntzak bilakaera bizkorra bizi du. Mugikor bidezko ikaskuntzaren hastapeneko belaunaldien joera nagusia izan zen hezitzaileek eta teknologoek kontu handiz landutako jarduerak proposatzea; aldiz, gaur egun, ikaskuntza-behar pertsonalek gero eta gehiago motibatzen dituzte ikasleak, baita mugikortasun handiagoak eta bidaia sarriagoek eragindako beharrek ere. Aldi berean, sarritan argudiatu da gailu mugikorrak bereziki egokiak direla harreman sozialak eta elkarlaneko ikaskuntza bultzatzeko, hizkuntzen ikaskuntzari dagokionez egokiak diren aldarrikapenak. Mugikor bidez lagundutako hizkuntza-ikaskuntzaren (MALL) berri ematen duten argitalpenen azterketa egin da, gailu mugikorrek harreman sozialak eta elkarlaneko ikaskuntza bultzatzeko zein puntutaraino erabiltzen diren jakiteko. Bereziki, aztertu nahi genituen mintzamen- eta entzumen-arloetako praktikaren eta online eta urruneko ikaskuntzaren testuinguruan elkarrekintza sinkronoa eta asinkronoa egiteko dauden aukerak. Mugikor bidezko ikaskuntza gaur arte nola garatu den aztertuko dugu, eta etorkizuneko norabideak iradokiko ditugu.

Jadanik, badira sei urte 2000-2001 eta 2006-2007 bitarteko ikasturteak aztertu zirenez geroztik (Elortza eta Perales, 2008) eta, beste hainbeste ikasturte igaro direnez, abagune egokia iruditu zaigu, luze eta zabal erreparatzeko helduen euskalduntzean azken sei ikasturteotan egindako bideari.

Ikasbilek urte mordoxka darama ikasle eta irakasleei zerbitzu didaktikoak ematen. Atariaren kudeatzaileak beti saiatu izan dira hartzaileen iritziak eta usteak jasotzen eta, horien arabera, ematen duen zerbitzua hobetzen.

Oraingoan, ordea, iritzi-bilketa hori modu sistematikoan antolatzea erabaki zuten, eta, horretarako, 2013ko azaro-abenduan inkesta bat zabaldu zuten erabiltzaileen artean. Bestalde, atariaren zerbitzarian edo Interneteko trafikoa gainbegiratzen duten zerbitzuetan gordetzen diren datuak ere informazio ugari ematen dute atariaren erabileraz, eta ondo islatzen da atariak denboran zehar izan duen bilakaera. Beraz, hainbat iturritako informazioa oinarri —erabiltzaileen iritzi, zerbitzariko datu objektibo eta editoreen esperientzia, hain zuzen—, Ikasbilen argazki ahalik eta zehatzena egiten saiatu dira, honako alderdi hauek jorratuz: atariaren egoera, erabilera eta bilakaera. Artikulu honetan, editoreen irakurketa azalduko den arren, datuak eta interpretazioak bereizi agertuko dira, irakurleak nork bere ondorioak atera ditzan.

Morton Ann Gernsbacher irakaslearen ikerlanetan oinarritu dut artikulua. Ideia bakar batean laburbildu daitezke ikerlan horiek: hizkuntzaren ulermenean hainbat prozesuk eta mekanismok eragiten dute, egiaz prozesu eta mekanismo kognitiboak direnak, eta barne hartzen dutenak idatzizko, ahozko eta ikusizko informazioaren ulermena. Honakoa dio irakasleak:

«Gizakiak, ulertuko badu, mekanismo-sorta bat gauzatu behar du, adimen-irudikapen koherenteak edo egiturak sortu beharra dakartenak» (Gernsbacher, 1997: 266).

Mekanismo eta egitura horiek azaltzen saiatuko naiz. Ezin izan dudanez gaztelaniaz irakurri teoria horri buruzko deus, erabiliko dudan terminologia ez da egokiena suertatutako agian; beraz, proposamen terminologiko gisa har ezazue. Gustura aldatuko dut egokiago bat aurkituz gero. Hala, oin-oharren bidez adieraziko dut zeintzuk diren Gernsbacher-ek erabilitako terminoak. Irakurleren batek formula egokiagoak balitu, idatz diezadala zalantza-izpirik gabe, esker onez jasoko baititut ekarpen horiek.

Iratxe Garmendia eta Mikel Urdangarinek “eusLiderrak. Hizkuntza-portaera berriak sortzeko tailerra” izeneko artikulua landu dute. Bertan, 2008an hasitako proiektu horren giltzarrietako batzuk jaso dituzte, hala nola egitasmoaren helburuak, oinarri teorikoak eta egitura; horiez gain, orain arte izandako emaitzak eta gerora begirako ondorioak plazaratu dituzte. Artikulugileek diotenez, saio horietan, era egituratuan eskaintzen zaie parte-hartzaileei zenbait informazio, tresna eta eredu. Bestalde, helburu bikoitza du egitasmoak: batetik, euskaraz hitz egiteko lotsak, beldurrak edo aurreiritziak gainditzea, eta, bestetik, ekintza bat burutzea euskaraz. Lortutako aldaketa txikia izanik ere, emozionalki esanguratsua bada, arrakalatu egingo du partaideak aurretik zuen sistema, eta, ondorioz, pentsamendua berregituratu beharra ekarriko du. Pentsaera zuzentzaile berri horrek, atzetik, portaera-aldaketa gehiago eta iraunkorragoak ekarriko dituela azaltzen dute.