Denborazko perpausetan, zuzena da “orain hamar egun” gisako esapideetan aditza ezkutatzea. Adberbioa eta sintagma zenbatzaileduna soilik ageri dira halakoetan, elipsi-egituran. Denbora-neurri finkatuetan, aditzaz gainera, izena bera ere utzi daiteke isilpean, “gaur zortzi” gisako egiturak eratuz:

Adibide asko daude era horretakoak:

Goiko adibideetatik ageri denez, aurrera ez ezik, denboran atzera egiteko parada ere ematen du “gaur zortzi (hamabost)” esapideak. “Atzo zortzi” edo “etzi hamabost” bezalakoetan, adberbioak berak finkatzen du denboraren noranzkoa —ez adberbioak soilik, beheraxeago ikusiko dugunez—, baina “gaur zortzi” bezalakoen kasuan aditzak argitzen du esapidearen iluna:

Euskararen Gramatika-n horrela ageri bada ere, badirudi “atzo zortzi” bezalakoetan ere, denboraren noranzkoa adberbioak bakarrik finkatze hori ez dela bere horretan egia oso-osoa (bitxitasun gisa, aipa dezadan Euskaltzaindiakoei jakinarazia dagoela gorabehera eta gramatikaren on-line argitalpenerako kontuan izango dutela egin zaien oharra). Horren erakusgarri, azter dezagun Orotarikoaren adibidetegitik ateratako beste hau:

Adberbioak atzera egiten badu, aditzak aurrera. “Atzodanik kontatzen hasi eta bi astera, Tolosara joango naiz”, esaldia dago hor isildua. Aditzak ekintzaren edo gertakariaren denbora ("joango naiz") du zehazten, eta adberbioak, berriz, sintagma zenbatzailedunaren noizdanikoa edo erreferentea, nire uste apalean. Bi alderdi horiei sintagma zenbatzailedunaren balioa ("zortzi", "hamabost") erantsi behar, jakina. Azpirozen adibidean, bi aste. Hortaz, esan liteke, ez soilik adberbioa orainaldikoa delarik, baizik iraganaldikoa denetan ere suma daitekeela orainaldiko adberbioetan aipatzen zen nolabaiteko anbiguotasun hori. Eta hori hala bada, uste izatekoa da adberbioa etorkizunekoa denean ere, beste hainbeste gerta daitekeela, Orotarikoan adibiderik ez topatuagatik. Alegia, “bihar zortzi etorri zen” bezalakoak ere izan daitezkeela zuzenak eta aditz-esapideok uste baino askeagoak, hortaz…

Lehen aurreratu dugun Etxaideren adibidea ere ohargarria da: aditza orainaldian dago, baina iragana adierazian, aspektu burutuari esker. Badirudi “bart” ("bart lo ona egin dut")  bezalako denborazkoekin edo antzekoekin gertatzen dena gertatzen dela hor. Alegia, lehenaldiko zein orainaldi burutuko aditzak ametitzen dituela, adiera aldatzeke baina diskurtsoa hizketa-unera gehiago hurbilduz…

Sintagma zenbatzailedunak zortzikoak edo hamabostekoak izatea, itxura guztien arabera, abiapuntu den eguna (noizdanikoa) kalkuluaren barruan sartzen delako da. Alegia, "hemendik zazpi egunera" = "gaur zortzi." Zergatik? Bada, astearte batean esaten bada, asteartea bera ere zenbatu egin delako.

Aipatu esapideak eta ebaluazioa

Gogoratu dezagun, beraz, aditzik gabeko denbora esapideok iduri lezakeen baino malguagoak direla ebaluatzeko garaian. Areago: adberbioekin ez ezik, inesiboko postposizioa ondotik dutela ere agertzen ohi direla:

Euskararen gramatika-n, denborazko perpausen atalean, duzue ikusgai azaldu berria, hala aurrekotasuna adierazten duten osagarri adberbialen atalburuan (1577.or. / 35.2.4k puntua), nola ondokotasunaren berri ematen duenean (1581-2. or. / 35.2.5i puntua).