Kanada da Ipar Amerikako herrialderik zabalena: ia 10 milioi kilometro karratu, 25 milioi biztanle. Hauetatik 6 milioi frantsesdunak, besteak anglofonoak. Milioi bat Amerindio eta Inuit, 1867.eko Ipar Amerikako Aktak (A.A.N.B.) egitaratu zituen lurralde haiek politika aldetik: Kanada Commonwealth-ari loturik dago, beraz Ingalaterrako errege edo erregina da Estatuko buru.

Mende honen erdi aldetik honantz Quebec-eko herria, bere hizkuntzaren egoeraz kezkatzen hasi zenean, frantses hizkuntzaren egoera politiko eta soziolinguistikoa zehatz-mehatz zertan zen jakin nahirik abiatu zen. Egia esan, kezka iturriak ez ziren alferrikakoak izan. Inguruan sumatzen zutena ez baitzen gutxiagorako: «Les francophones, comme leur langue, sont dominés et menacés dans leur existence; les correctifs qui reposent uniquement sur la bonne foi, la bonne volonté sont impuissants á enrayer le danger»

Quebec-eko gaurko hizkuntz egoera, joera nagusiak edo gerorako plangintza ulertuko bada, 60. urteetara jo beharko dugu gutxienez, orduan hasi baitzen «iraultza baketsua». Bestalde Quebecek autonomia eta burujabetza berreskuratzeko prozesuaren esparruan sartu beharko genuke hizkuntzaren berreskuratze eta frantseste orokorra,

Hau adierazten du ForVid-ek: “bideoa ikasteko tresna gisa ikastegiaren barruan zein kanpoan”. Espainiako gobernuak finantzatutako ikerketa-proiektu bat izan da Pompeu Fabra Unibertsitateak kudeatua, 2020ko martxoaren 1etik 2022ko irailaren 30era. Daniel Cassany izan da ikertzaile nagusia. Bideoaren erabilera eskolan aztertu da eta bi zati nagusi izan ditu.

Lehendabizikoan, Kataluniako Bigarren Hezkuntzan gertatzen dena aztertu da.

Bigarrenean, aldiz, esparru ez formaleko helduen hizkuntzen ikas-irakaskuntza izan da ikerketarako eremu (bigarren hizkuntza edo hizkuntza gehigarria) eta lau izan dira hautatutako hizkuntzak: gaztelania, katalana, galegoa eta euskara. Azken esparru honetako emaitzak aurkeztuko dira monografiko honetan.

https://doi.org/10.54512/WXEQ9467

Sor eta lor geratu ginen Quebec-en, Euskal Herritik hango egoera linguistikoa eta frantsesaren hizkuntz borroka aztertzera joan ginenok. Izan genuen, noski, horretarako arrazoirik. Gure harriduraren eragileen artean bada bat azpimarratu gabe gera ezin daitekeena: Quebec probintzian eta, maila apalago batean, Canada osoan frantses hizkuntza berreskuratzeko eta herria frantsesteko eraiki den burokrazia eta erakunde-sare erraldoia, alegia

1960. urteetan Canadako politika nagusia, ingelesa eta frantsesa neurri berean ezartzea izan da. Eta hona geroztik zer gertatu den: 1963an Canadako Gobernadore jeneralak: «Elebitasun eta kulturabitasunari buruzko Erregimenaren izeneko taldea» antolatu du, Laurendeau eta Dunton jaunak zuzendari. Bost urte ondoren, 10 liburuko «B.B. txostena» (rapport «Bilingüisme-biculturalisme ») argitaratu dute, gomendio asko emanez: bi herrien berdintasuna, bi hizkuntzen erabilera ikastetxetan, administrazioan, lantegietan eta halakoak.

Gauzak ondo bidean heldu den urtean Euskaltzaindiak argitara emango du bere hiztegiaren lehen edizio osoa. Malkartsua izan da orain arteko bidea. Askoren ahalegina hamarkada luzeetakoa behar izan da langintza horretan. Artikulugileak aspaldiko aitzindari nagusien ekarpenei begirada narea eginez hasita xeheki jorratu ditu Hiztegi Batuaren ibilbidearen ipi-apak. Zer, noiz, nola eta noren eskutik gertatu den fin eta aratz azaltzen du. Luze joko luke hemen lanaren mamia labur azaltzeak. Artikulu zinetan landua, euskal hiztegigintzaren berri jakin nahi duen ororentzat biziki estimagarria.

Kanadako pentsalariek badute axalez halako atsegintasun bat edukazio onezko gogortasun apurtxo batekin nahasirik. Horrelako bi pertsonekin hitz egitekoak gara. Beren Herria txiki izatearen korapilo eta nolakotasunak (Quebec herrialdea, lurrez agitz zabala izan arren, 400 milioi anglofonoz inguraturik dago) beren mugaz harantz ezagun izan daitezela nahi lukete. Baina beldurti xamar azaltzen dira harremanetan. Gehiegizko berriketari lekurik ez diote eman nahi.