Hizkuntzaren didaktikan ikasleek testuak idaztean egiten dituzten saioetatik (egokiak, ez hain egokiak edo erabat desegokiak direla ere) abiatu behar du irakasleak aprendizaian harago joateko. Horretarako, ezinbestekoa da irakatsi nahi den objektua ezagutzea: izaera, funtzioak, funtzionamendua testu-mota ezberdinetan... Horiez gain, oso lagungarri zaio irakasleari ezagutzea objektu horrekin ikasleek ohi dituzten arazorik nagusienak. Artikulu honetan, euskarazko azalpenezko testuaren kohesioaz arituko gara, jakinik, ezaugarri testual horrek berebiziko garrantzia duela testua ulertzekoan eta ekoiztekoan.

Honako ataletan banatu da: testuinguratzea, kohesioaren definizioa eta funtzioak, testuen azterketarako metodologia (corpusa eta anafora-

-motak), kohesioa testu-mota ezberdinetan, kohesioa euskarazko azalpenezko testuetan, eta, didaktikari begira zenbait zertzelada.

Zenbait euskaltegitan, Jean Paul Bronckart gidari hartuta ari gara kurrikulua garatzen. Hain zuzen, bere Activité langagière, textes et discours liburua (1996) abiapuntu dugula dihardugu, banan-banan, ekintza komunikatibo jakinen isla diren testuak aztertzen; eta, azterketa horien eskutik, Euskaltegietako Kurrikulu Proiektu bakoitzaren lau osagaiak zehazten, hornitzen eta xehatzen: helburu didaktikoak, edukiak, metodologia eta ebaluazio-irizpideak.

Aipatutako liburuan, hiru maila bereizten ditu Bronckartek testuaren eraketan; eta maila bakoitzean, zenbait elementu atzematen; guztira, zortzi: 1) plan orokorra, 2) diskurtso-tipoak, 3) testu-motak (sekuentziak), 4) konexioa: testu-antolatzaileak, 5) izen-kohesioa, 6) aditz-kohesioa, 7) ahots enuntziatzaileak eta 8) modalizazioa. Beraz, testu-antolatzaileak lantzen ditu laugarrenik: konexioa gauzatzen duten baliabideak. Lan honetan ere, testu-antolatzaileak ditugu gai; baina euskal testu- antolatzaileak, eta kurrikulu-garapenaren baitan.

Badira zazpi urte Hernaniko Udal Euskaltegian Atazatan Oinarritutako Ikaskuntzaren bidea lardaskatzen hasi ginenetik. 95ean hasi ginen HEOKaren esperimentazioarekin eta hiru urte bete genituen saio-euskaltegi gisa. Esperimentazioari ekin eta berehala egin genuen topo AOIrekin. Ez zen halabehar hutsa izango. Izan ere, 80. hamarkadaren bukaeran hasita eta 90eko hamarkadaren hasieran Planteamendu Komunikatiboaren barruan ere, ikerketen azken ekarpenak aintzat harturik, haize berriak nabari ziren. Artikulu honetan, euskaltegian egin dugun bidearen berri emango dugu eta, hari beretik, gaur egun geure jarduna zertan den azalduko.

Artikulu honetan, mintzamenaren irakaskuntzaren hiru dimentsio aztertuko ditu Anne Burns-ek: lehenik, forma/funtzioa (eta zuzentasuna/jarioa) dikotomia ardatz dituzten arazo metodologikoak baita irakaslearen eta ikaslearen elkarreragin-roletarako dituzten inplikazioak ere; bigarren, egungo irakas-materialen nolakotasuna eta edukia, ahozko elkarreraginaren isla diren heinean. Eta hirugarren, Australiako testuinguruan, ikasgelan oinarritutako ikerketa eta azterlan etnografikoak baliatuta, mintzamena ikuspegi sozial eta analitiko batetik irakasteak dituen inplikazioak.

Askotan, herri xehearen ahotik hitzetik hortzera entzuten da sendiak hizkuntzak ikasteko duen "erraztasuna" apartekoa dela; edo urliaren abildadea hizkuntzetarako hutsaren hurrengoa dela. Zer da, ordea, hizkuntzak ikasteko "dohain" edo erraztasun hori? Ba al dago jakiterik norbait H2 ikasten hasi baino lehen zenbaterainoko arrakasta –edo porrota– izango duen? Eta, ildo beretik, ba al dago modurik H2 ikasteko zailtasunak dituzten ikasleak hasiera-hasieratik aurkitzeko eta, gabezia horiek gogoan, ikasle bakoitzak egokiena duen ikasbidea zein den jakiteko ere? Horra hor artikulu honetan jorratuko dugun gaiaren nondik norakoa

“Zoazen lekura zoazela ere harri koskor bati ostikada bat ematen badiozu euskaldun bat aterako zaizu”. Horra hor askotan entzun dugun esaldia. Eta horrela esanda gehiegizkoa badirudi ere ez dago egiatik hain urruti. Izan ere, lurralde askotan aurki dezakegu euskaldun jendea. Bestela, ez dago mundu osoko euskal etxeen kokapenari begiratu besterik: Hego Ameriketan, Ipar Ameriketan, Europan eta Australian.

Utz ditzagun unetxo batez, teoriak, eskurapen-ereduak, aldagaiak, juntagailuak, atazak eta kurrikuluak. Ahantz ditzagun apur batean, planak, estrategiak, softwareak eta corpusak. Euskara biziberritu nahi dugunon ikuspegitik, tresna kamutsak dira horiek guztiak, hutsaren hurrengoak, barnean taupadaka ari den bihotza eduki ezean. Victoria Famin euskara irakasle argentinarra euskara nola ikasi zuen kontatzera datorkigu. Esandakoak beren horretan daude denon gogoetagai.

Aurreko alean, HIZPIDE 50.ean, argitaratu genuen “Testu-antolatzaileak” artikulua, Euskaltegiko Kurrikulu Proiektua (EKP) garatzeko lagungarri izan daitekeelakoan, Jean Paul Bronckarten Activité langagière, textes et discours lanaren harian. Artikulu haren osagarria da hau, eta haren eranskina. Hark testu-antolatzaileen eremua argitzea izan zuen xede. Oraingo honetan, beraien erabilera estrategikoa aztertzen da, “Jainko txikia” artikuluaren egokitzapena adibide-iturri eta langai hartuta.