Zer pentsatua eman zidan aurreko batean Adolfo Arejitari bizkaiera.eus-en irakurri nionak. Adiurre hitza adi + urri hitzen arteko batura omen da. Orotarikora joz gero, garbi ikusten da “entendimendurik eza” dela adieretako bat, baina, hedaduraz-edo, esango nuke gehiagotan erabiltzen dela “inoren jenio edo izaera” adierazteko (“aiurri” gisa maiz).
- Aiurri gaiztokoa da (OEH)
Kontua da, Ataunen behinik behin, erabiltzen dela “geldiurre” hitza ere. Ezezkoan erabiltzen da gehienean eta pazientziarik edo egonarririk eza adierazten du, nahiz idurizko adieran azkura, kezka edo jakin-mina ere adierazi ditzakeen. Orotarikoan ez ageriagatik, argi dago adiurreren tankera edo osaera bereko hitza dela. Hona sarean aurkitutako adibide bat, On Joxe Miel Barandiaranena:
Sarri antonimoa ere erabiltzen da kontrako adieran. Ilesarria hitza entzun izan dut nik herri-hizkeran, nahiz hau ere Orotarikoan agertu ez. Hona sareko adibide bat:
- Hogeitaka urte izango zituen, aurpegi estua, egun batzuetako bizarra eta ilesarria tente. Mesfidantzaz begiratu zidan (Herensuge gorriaren urtea / Eneko Aizpurua)
Ez genuke ahaztu behar euskarak baliabide aparta eskaintzen digula halakoetarako, eta, behartzen garenerako, hortxe daukagula beti eskura hitz-elkarketaren antzea. Hitz bat hiztegian ez agertzeak edo Euskaltzaindiak ez jasotzeak ez du esan nahi gure aurrekoek erabili ez dutenik edo guk geuk sortu ez dezakegunik.
Eta zuek, ezagutzen al duzue zuen herri edo eskualdean maiz erabili arren Orotarikoak jasotzen ez duen hitzik?
Informazio osagarria:
- Bizkaiera.eus / Personearen jenioa adieraztekoak
- Orotariko Euskal Hiztegia / adiurre sarrera