Gainera, bai Euskaltzaindiak bai Labayruk jasotzen dute, ikusi adibidez:
Ea zer diostazuen, mila esker anitz!
Aspaldi darabildan galdera batekin natorkizue; "baita ere" emendiozko lokailuaren erabilera esaldi hasieran, alegia. Aurretik bihoa ni ez naizela erabilera horren oso zalea, baina esaldi deklaratiboetan eta ahozkoan izugarri praktikoa iruditzen zait "baita ere esan zuen... " adierazteko, kasu. Nik neuk esaldi deklaratiboetan horrela erabiltzeko esaten diet ikasleei, "halaber, orobat," baino naturalagoa, eta gainera, "ere" soila edo "ere bai" esaldi hasieran erraz ordezkatzen dituelako. Baina ez dago kontsentsu handirik eta zalantza handia daukat, esan edo ez esan.
Gainera, bai Euskaltzaindiak bai Labayruk jasotzen dute, ikusi adibidez:
Ea zer diostazuen, mila esker anitz!
Gainera, bai Euskaltzaindiak bai Labayruk jasotzen dute, ikusi adibidez:
Ea zer diostazuen, mila esker anitz!
Kaixo, Marga; beste ezer baino lehen, eskerrik beroenak eman gura dizkizut foroan jartzen dizkiguzun "tentagarri" hauengatik guztiongatik! Beti interesgarri!
"Baita ere" hasierako horren oso zale ez naizela aitortuko dizuet, eta nik neuk behintzat "aukera denean saihesteko iradokitzen diet ikasleei; aukeran, erabil dezatela "gainera", "horrekin batera", edo "Baita" bera bakarrik--zorte apur batez perpaus amaieran akordatuko dira-eta "ere" ere sartzen!--. Euskaltzaindiak bai aipatzen du "erabiltzen dela", baina menpeko perpaus batzuen aurrean, oker ez banago; ez, ostera, esaldi oso/nagusien aurrean, ezta?
Edozelan ere, askoz ere garrantzitsuagoa (larriagoa esango dut?) "ere" bera eta "ere bai" ( eta zer esanik ez " be bai" bizkaierazkoa!) zein " lekuz kanpo", zenbat aldiz "okerreko lekuan" erabiltzen den/ dugun! Hor bai uste dut nik ahalegin berezia egin beharko genukeela, erabat erdal joskerara makurtuta "tambien" horren leku bera har ez dezan guztiz eta betiko; ez duzue uste?
Beno, edozelan ere, hor doa neure "eskarmentu eta iradokizuna" ; txarto esanik balego, parkatu, eta ondo esanak hausnartu!
Besarkada bana, eta eskerrik asko, berriz ere!
Joxe Mari, barkatu hainbeste denbora emateagatik erantzun arte, idatzi nizun eta dena ezabatu zitzaidan, eta orain arte ez dut betarik izan. Eskerrik asko erantzuteagatik, nik ikasleei diotset esateko "Esan du baita ere.. " eta ez zait baliabide txarra iruditzen, zuk diozun legez, "ere" edo "ere bai" esaldi hasieran saihesteko; bidenabar, eskertuko nuke, ebaluazio atalean zerbait adostua esango balute, ez nituzke nahi eta ikasleak nahastu eta desbideratu. Ez dakit asko eskatzen ari naizen, baina benetan interesgarria litzateke.
Eskerrik asko, halaber, zure hitz adeitsuengatik!
Marga
Egun on Marga.
Zeure galderaren erantzuna eskura jarri zenizkigun esteketan dago, nire ustez. "Baita ere esan zuen..." hori zuzena da esaldi luzeetan; "baita ere ni" eta gisakoak, nola ez, okerrak.
Behin hori argituta, zer dago, azken batean, esaldi horien muinean? Emendioa:
Goikoak ahozko diskurtsotik urrun samar daudela irudituz gero, berriz, hona beste aukera hauek:
Zaila da zure galderari erantzutea testuingururik jakinik gabe. Ahozko edo idatzizko diskurtsoa den, elkareraginean ari garen, bakarrizketa den... komunikazio-egoeraren arabera ezberdin emango genuke, ziurrenik ere.
Dena dela, eta bukatzeko, "baita ere" horrek ez dit aparteko buruko minik ematen zuk aipatutako esaldi luze horietan. Herri-hizkeran dezente errotua dagoelakoan nago. "Halaber esan zuen" edo "orobat esan zuen" EAEn ahozko diskurtsorako aholkatzea bekatu handiagoa iruditzen zait zurea baino! Eta entzuten dira halakoak ahozko azterketetan, entzuten direnez...
Zeure galderaren erantzuna eskura jarri zenizkigun esteketan dago, nire ustez. "Baita ere esan zuen..." hori zuzena da esaldi luzeetan; "baita ere ni" eta gisakoak, nola ez, okerrak.
Behin hori argituta, zer dago, azken batean, esaldi horien muinean? Emendioa:
- "Horrez gain(era), esan zuen..."
- "Lehenaz gainera, esan zuen"
- "Gainera, esan zuen"
- "Erantsi/gehitu zuen..."
- "Aurrekoaz gain esan zuen..."
- "Era berean esan zuen..."
- "Zera ere esan zuen: ...."
Dena dela, eta bukatzeko, "baita ere" horrek ez dit aparteko buruko minik ematen zuk aipatutako esaldi luze horietan. Herri-hizkeran dezente errotua dagoelakoan nago. "Halaber esan zuen" edo "orobat esan zuen" EAEn ahozko diskurtsorako aholkatzea bekatu handiagoa iruditzen zait zurea baino! Eta entzuten dira halakoak ahozko azterketetan, entzuten direnez...
Mila esker bioi, Marga eta Joxe Mari, egindako ekarpenengatik; Joxe Marik dioen moduan, gustagarriak eta hezigarriak dira horrelako hausnarketatxoak, bai horixe!
Egia da “BAITA … ERE/EZTA … ERE” emendiozko lokailuaren kokalekuak eta erabilerak makina bat zalantza eragiten dituela eta aspaldi honetan gero eta kokaleku edo erabilera ezohikoagoak edo tradizioaren aurkakoak ikusten dizkiogula testuetan, bai idatzian eta bai -zer esanik ez- ahozkoan ere, eta horietako batzuk gure begi-belarriei min egiteraino ere iristen direla. Horrexegatik uste dugu muga batzuk jarri behar zaizkiola eta kokaleku edo erabilera bat edo batzuk hobetsi.
Bat etorriko gara “BAITA X ERE” edo “X ERE BAI” izan direla tradizioz formarik erabilienak, nahiz eta “ETA BAI ERE X” (ekialdean) eta “BAITA ERE X” (mendebaldean) erabili izan diren.
Kontua da batzuetan “ERE” diskurtso markatzailearen erreferentzia aditza bera edo perpaus oso bat izaten dela -esaldi deklaratiboetan, adibidez-, eta horrelakoetan zalantzazkoagoa izaten dela bere kokalekua. Kasu hauetan, nahiko normala izaten da, tradiziozko bere ohiko kokalekua utzi eta, “BAITA ERE” emendiozko partikula esaldi konpletiboaren hasieran agertzea (literaturan asko erabilia). Adibidez: “Gogoan izan dezagun, baita ere, Iparraldeko hiztegi zahar askotan aditzak aditz izenaren itxuran agertzen direla” (Euskararen Gramatika, Euskaltzaindia). Jakina, “baita ere” horren ordez eta balio eta posizio berean “halaber” edo “orobat” erabil daitezke, baina “baita ere” horrek badu aski tradizio literaturan.
Esaldi baten edo paragrafo baten hasieran, aldiz, ez da hain erabilia, eta guztiz baztergarria denik ezin esan dezakegun arren, ez genuke bultzatuko.
Hortik aurrera, guk uste, kontu gehiagorekin jokatu beharko dugu, eta tradiziozko erabileratik urruntzen diren beste kokalekuak eta erabilerak baztertu.
Honela dio Euskaltzaindiak “Euskararen Gramatika” lanaren bigarren liburukian:
Egia da “BAITA … ERE/EZTA … ERE” emendiozko lokailuaren kokalekuak eta erabilerak makina bat zalantza eragiten dituela eta aspaldi honetan gero eta kokaleku edo erabilera ezohikoagoak edo tradizioaren aurkakoak ikusten dizkiogula testuetan, bai idatzian eta bai -zer esanik ez- ahozkoan ere, eta horietako batzuk gure begi-belarriei min egiteraino ere iristen direla. Horrexegatik uste dugu muga batzuk jarri behar zaizkiola eta kokaleku edo erabilera bat edo batzuk hobetsi.
Bat etorriko gara “BAITA X ERE” edo “X ERE BAI” izan direla tradizioz formarik erabilienak, nahiz eta “ETA BAI ERE X” (ekialdean) eta “BAITA ERE X” (mendebaldean) erabili izan diren.
Kontua da batzuetan “ERE” diskurtso markatzailearen erreferentzia aditza bera edo perpaus oso bat izaten dela -esaldi deklaratiboetan, adibidez-, eta horrelakoetan zalantzazkoagoa izaten dela bere kokalekua. Kasu hauetan, nahiko normala izaten da, tradiziozko bere ohiko kokalekua utzi eta, “BAITA ERE” emendiozko partikula esaldi konpletiboaren hasieran agertzea (literaturan asko erabilia). Adibidez: “Gogoan izan dezagun, baita ere, Iparraldeko hiztegi zahar askotan aditzak aditz izenaren itxuran agertzen direla” (Euskararen Gramatika, Euskaltzaindia). Jakina, “baita ere” horren ordez eta balio eta posizio berean “halaber” edo “orobat” erabil daitezke, baina “baita ere” horrek badu aski tradizio literaturan.
Esaldi baten edo paragrafo baten hasieran, aldiz, ez da hain erabilia, eta guztiz baztergarria denik ezin esan dezakegun arren, ez genuke bultzatuko.
Hortik aurrera, guk uste, kontu gehiagorekin jokatu beharko dugu, eta tradiziozko erabileratik urruntzen diren beste kokalekuak eta erabilerak baztertu.
Honela dio Euskaltzaindiak “Euskararen Gramatika” lanaren bigarren liburukian:
Forma egokiak dira:
Edozein euskalkitan
… eta X ere bai / …eta X ere ez
… eta bai X ere / … eta ez X ere
… baita X ere / … ezta X ere
… bai eta X ere / … ez eta X ere
Ekialdean
… eta bai ere X / … eta ez ere X …
Mendebaldean
baita ere X / … ezta ere X
Ez dira egokiak:
X baita ere / X ezta ere
X ere baita / X ere ezta
X ere baita / X ere ezta
Ere bai X / Ere ez X
Ere X
Baliagarria delakoan.
Ere X
Baliagarria delakoan.
Ebaluazio eta Egiaztatzerako Arloa
Eskerrik asko, Mikel, ni zuk diozun ondoko kasuaz ari nintzen:
Kontua da batzuetan “ERE” diskurtso markatzailearen erreferentzia aditza bera edo perpaus oso bat izaten dela -esaldi deklaratiboetan, adibidez-, eta horrelakoetan zalantzazkoagoa izaten dela bere kokalekua. Kasu hauetan, nahiko normala izaten da, tradiziozko bere ohiko kokalekua utzi eta, “BAITA ERE” emendiozko partikula esaldi konpletiboaren hasieran agertzea (literaturan asko erabilia). Adibidez: “Gogoan izan dezagun, baita ere, Iparraldeko hiztegi zahar askotan aditzak aditz izenaren itxuran agertzen direla” (Euskararen Gramatika, Euskaltzaindia). Jakina, “baita ere” horren ordez eta balio eta posizio berean “halaber” edo “orobat” erabil daitezke, baina “baita ere” horrek badu aski tradizio literaturan.
Niretzat argi dago, baina hainbeste aztertzaile eta irakasleri ez direla zuzenak entzuten diedanez, ez dakit ikasleei zer esan. Halere, uste dut kontu hauek, eta bestelako beste batzuk ere mahaigaineratzea beharrezkoa dela.
Honako hauei dagokienez, zalantzarik ez:
Edozein euskalkitan
… eta X ere bai / …eta X ere ez
… eta bai X ere / … eta ez X ere
… baita X ere / … ezta X ere
… bai eta X ere / … ez eta X ere
Ekialdean
… eta bai ere X / … eta ez ere X …
Mendebaldean
baita ere X / … ezta ere X
Ez dira egokiak:
X baita ere / X ezta ere
X ere baita / X ere ezta
Ere bai X / Ere ez X
Ere X
Mila-mila esker
Aupa Hasier, eskerrik asko erantzuteagatik. Nik testuinguru jakin bat jarri dut, esaldi deklaratiboak, eta esango dizut oraintxe bertan izan dugula eztabaida bizia euskaltegian, ez da eta bai da... ez da zuzena bai da zuzena... kar-kar-kar-kar! Adibide batzuk dakarzkizuet, BERRIA, EIZE, literaturan, Ahotsak.com, LAPURDUM eta doktorego tesi batetik ateratakoak:
Xveik soldadu onaren menturak I, JAROSLAV HASEK / CARLOS CID ABASOLO (Ibaizabal, 1992):
Baliteke, baita ere, bere fantasiak asmatua izatea:
Hementxe dira Havel medikua eta Isabel erizaina (biek gaueko txanda dute egun horretan) eta, baita ere, beste sendagile batzuk (halako aitzakia apenas garrantzitsuak etorrarazi ditu hona, ekarritako botila pare baten inguruan txanda duten biekin eseritzeak alegia)
Amodio barregarriak, MILAN KUNDERA / KARLOS CID ABASOLO (Erein, 1993 )
Xveik soldadu onaren menturak I, JAROSLAV HASEK / CARLOS CID ABASOLO (Ibaizabal, 1992):
Baliteke, baita ere, bere fantasiak asmatua izatea:
Hementxe dira Havel medikua eta Isabel erizaina (biek gaueko txanda dute egun horretan) eta, baita ere, beste sendagile batzuk (halako aitzakia apenas garrantzitsuak etorrarazi ditu hona, ekarritako botila pare baten inguruan txanda duten biekin eseritzeak alegia)
Amodio barregarriak, MILAN KUNDERA / KARLOS CID ABASOLO (Erein, 1993 )
Karlos Cidekin hitz egingo dut... kar-kar-kar!
Azkenik, corpusaren osaketaren inguruko ohar batzuk:
(i) “j” letrarekin osatutako hitzak corpusean gorde dira, euskalki batzuetan hurbilkari palatal ahostun gisa ahoskatzen delako.
(ii) Dardarkari anizkunak dituzten forma guztiak baztertu dira (hasierakoak (radar, rugby), bokalartekoak (agorril, harri), baita ere muta cum liquida atake konplexuetakoak (deabru, greba), zein coda posiziokoak arno, ardi etab.). Hitz amaierako dardarkariak dituzten hitzen kasuan, ondoren bokal bat izanik dardarkari soila izan dezaketenak corpusean gorde dira (nor, ur), gainontzekoak corpusetik at utzi dira.
Azkenik, corpusaren osaketaren inguruko ohar batzuk:
(i) “j” letrarekin osatutako hitzak corpusean gorde dira, euskalki batzuetan hurbilkari palatal ahostun gisa ahoskatzen delako.
(ii) Dardarkari anizkunak dituzten forma guztiak baztertu dira (hasierakoak (radar, rugby), bokalartekoak (agorril, harri), baita ere muta cum liquida atake konplexuetakoak (deabru, greba), zein coda posiziokoak arno, ardi etab.). Hitz amaierako dardarkariak dituzten hitzen kasuan, ondoren bokal bat izanik dardarkari soila izan dezaketenak corpusean gorde dira (nor, ur), gainontzekoak corpusetik at utzi dira.
Eskerrik asko, baita ere, departamentuko lankide guztiei, emandako aholku eta animoengatik. Josu eta Raqueli, emandako ikuspegiagatik eta azken unean egindako iruzkinengatik. Eskerrik asko, bereziki, Zuriñeri, lanaren fase desberdinetan izan dugun lankidetzagatik. Eta eskerrik beroenak, baita ere, Elizabeteri, bere laguntzarik eta pazientziarik gabe oraindik ere ordenagailuarekin alferreko borrokan nengokeelako.
https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/12431/8670ZubillagaEU.pdf;jsessionid=ECD204AB27EE48F5ABD12291D6B0AD90?sequence=1
Bertan izan ziren, baita ere, Miren Azkarate Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua, eta Jean Haristchelhar euskaltzainburua.
Horregatik antolatu dugu baita ere azken eguneko mahai-ingurua.
Bertan izan ziren, baita ere, Miren Azkarate Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua, eta Jean Haristchelhar euskaltzainburua.
Horregatik antolatu dugu baita ere azken eguneko mahai-ingurua.
Horregatik antolatu dugu, baita ere, azken eguneko mahai-ingurua.
https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-10-25&orria=014&zenb=azZvNk0rNGFsRE04di9EU2lmaXplUT09
Testuak saretik eskuratzen ditu, baita ere, Linguee bilatzaileak, baina bilaketarako hiztegi indartsu batekin konbinatuta eta, batez ere, teknologia oso modu eraginkorrean erabilita.
https://31eskutik.eus/2013/07/25/
Ah, eta ez ahaztu..."Araban bagare" kanta ere... ezen baita ere Lapurdin eta Nafarroan kantatzen baitugu.
Nik esango nuke, beste kasu bat ere badagoela, alegia, bi esaldi oso baten juntagailu gisa funtzionatzen duena.
Ados nago zurekin, bekatu itzela da "orobat" eta "halaber" horiek EAEn gomendatzea, eta zuk diozun legez, erruz entzuten dira gure geletan.. Hamaika entzuteko jaioak gara!!
Mila-mila esker!