Bidaide

Donostiako Euskaltegian, A mailarako ariketa komunikatiboak prestatzen.

Ez da hau Arieh Shoval euskal aldizkarietan elkarrizketatzen den lehenengo aldia. 1976.ean ANAITASUNA aldizkariak (323-24 zenb.) elkarrizketa bat argitaratu zuen, urte hartako uztailean Donostian ospatu zen elebitasunari buruzko mintegian partaide zela eta. Geroztik, Israelen izandako euskal delegazioek beti izan dute Arieh Shovalen laguntza baliotsua, bai aholkuak emanez eta bai Israelgo zenbait pertsona eta elkarte linguistikorekiko harremanak erraztuz.

Hizkuntz plangintza ez dugu bakarrik gauza posibletzat jo behar. Prozesuan ematen den zuzendaritza edo gida-bidea behar-beharrezkoa da, eta badirudi alor instituzionala dela plangintzari nahitaez behar duen arrazionaltasuna eransten diona. Hizkuntzaren nolabaiteko aldaketaz ari garenez, aldaketa honek bi bereizgarri ditu: alde batetik, aldaketarekiko erabakiak problemen azterketa zehatzaren ondorio izan behar dutela eta, bestetik, argi azaltzen zaigu, denborari dagokionean, plangintzak gerorantz zuzenbidetu beharra.

Israelek 1948. urtean lortu zituen bere askatasun eta burujabetza. Garai hartan Israelen bizi ziren juduak 650.000 ziren. Horietatik euneko 90ek hebraieraz zekien, gutxi zein asko. Hogeita hamasei urte geroago, Israelen bizi diren juduak 3,5 milioi dira. Ehuneko 55 Israeletik kanpora jaioak dira eta nekez aurki daiteke hebraieraz ez dakienik.

Gaur egun hebraiera da Israelgo administrazio, hezkuntza eta komunikabideetako hizkuntza ofiziala. Umetan hebraieraz ikasi zuen lehen belaunaldiak 30 urte inguru ditu, eta bere heziketan zehar, eskola, prentsa idatzia, irratia zein telebista hebraieraz aurkitu izan ditu ia betidanik.

Ulpan Akivako Ikastaroak normalean 80-90 bat ordukoak izaten dira. Gurea gertatu zen beharbada urteko ikastarorik laburrena, juduen jairik garrantzitsuenak sasoi honetan direlako (gure abendu - urtarrilen antzekoa). Ikastaroa 1982ko irailaren 14an hasi eta urriaren 8an amaitu zen. Bukatu baino bost egun lehenagotik utzi behar izan genion ikasteari, azken egunotarako programa bereziak prestatu baitzizkiguten; beste mailatako klaseak ikusi, etab. Guztira, gure ikastaroak ez zuen 50 klase-ordutik gora jo.

Aurreko lanetan irakurri ahal izan duzuenez, Ulpan hitzak ikastegia adierazi nahi du; hortik «irrati ulpana», TV ulpana eta abar ... Dena den, Ulpan hitza hebraiera irakasten deneko ikastetxe eta lekuei lotua doa batik bat, Ulpanak «agentzia judaikoaren» ardurapean jaio eta indartu ziren, eta hebraiera irakasteko, hain zuzen. Israelgo Ulpan gehienak, guztiak ez esatearren, agentzia judaikoaren ardurapean aurkitzen dira, nahiz eta ardura pedagogikoa Gobernuko Kultura Sailarena izan. Eta zer dugu Akiva Ulpana?

1948.ean, Israelgo estatua sortzearekin batera, etorkin asko hasi zen hara iristen. Hebraiera ez jakiteak ia-ia ezinezkoa bihurtzen zuen pertsona hauen gizarte eta lanbideko integrazioa. Hezkuntza Ministeritzak, Agentzia Judaikoaren laguntzaz, Ulpanak sortzea erabaki zuen hebraieraren irakaskuntzarako. Lehenengo Ulpana (Etzión) 1949.ean sortu zen Jerusalem-en. Ulpanaren berezitasuna zera zen, etorkina bertan barnetegian bezala zegoela eta ikasketek zirauten bitartean diru arazorik ez zuela. Etzión Ulpanaren antzera beste Ulpan batzu eraiki ziren gerora, hauek ere etorkinen hizkuntz eta kultur integraziorako.

Hebraiera zen Israelgo herriaren zibilizazio hizkuntza aro biblikoan, 1250-200 K.a., eta Jakintsuen aroan, gure aroko 200era arte. la mila eta bostehun urtez hebraiera izan zen herriaren hizkuntza. Bi aro handi izan zituen literaturari dagokionez: biblikoa eta rabinikoa, bakoitza bere literatur hizkera bereziarekin. Hizkera biblikoa Testamentu Zaharraren bidez bakarrik dugu ezagun. la 300.000 hitz arrunt dituen liburua baita, 8.000 bat hitz jaso dizkigu segur aski oso aberatsa izango zen hizkuntzatik hartutakoak.

Hizkera rabinikoari dagokionez, altxorra askoz handiagoa da eta hiztegia zabalagoa, batez ere literatura honen gaia eguneroko bizitza zelako: nekazaritza eta beste lanbideak. Iturri honetatik baditugu 14.000 hitz, baina badirudi literatur hizkera aldetik, hebraiera rabinikoa ez zela biblikoa bezain aberatsa.